KAYNAKLAR

AİHM ve Çocuk Hakları Kararları (Türkiye)

Bu kitap Türkiye’de çocuk haklarının korunması bakımından atılmış önemli bir adımdır. Böylelikle çocuk hakları savunucuları, AİHM’nin bu konudaki kararlarına kolayca erişilmesini sağlayacak bir yayına kavuşmuş bulunmaktadır.

Uluslararası Çocuk Merkezi’nin çocuk haklarının korunması için yaptığı çalışmalarda egemen olan temel saik, çocuklarımızın bizim geleceğimiz olması değil, çocuklarımızın bugünü için duyulan sorumluluktur. Çocuk haklarının korunması, her şeyden önce günümüzde meydana gelen çocuk hakları ihlallerinin önlenmesine bağlıdır. Bu kitapta yer alan veriler, çocuk haklarının yargı yoluyla korunmasını kolaylaştırmak ve böylelikle ihlalleri önlemek bakımından önem taşımaktadır.

Çocuğun haklarının ihlali büyüklerin haklarının ihlalinden daha kolaydır. Bu nedenle çocukların büyüklerden daha fazla korunmaya gereksinimleri vardır. Ancak gerçekte bunun böyle olduğunu söylemek güçtür. Çocukların korunması büyüklerin korunmasından daha karmaşıktır. Birçok aktörün; ebeveynlerin, okul yönetiminin, yargının, siyasetçilerin sorumluluklarını ayrı ayrı ve eşgüdüm içinde yerine getirmeleri gerekmektedir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde (AİHS) çocuk hakları ayrıca düzenlenmemiştir. Genel insan haklarının bir bölümü olarak görülmüştür. Çocukların bağımsız bir hak öznesi olarak tanınması ve çocuk oldukları için haklara sahip olduklarının kabul edilmesi Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’yle (BMÇHS) gerçekleşmiştir. Ancak AİHM’nin kararlarında yorum yoluyla giderek artan bir biçimde çocuk haklarına ve Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’deki ilkelere yer verdiğini görüyoruz. AİHM, toplumsal gelişmelere ayak uyduran bir yorumla AİHS’nin yaşayan bir belge olmasını sağlar. Bunu yaparken Sözleşme’ye taraf devletlerdeki ortak standartları dikkate alır. AİHS’ye taraf olan devletler aynı zamanda BMÇHS’ye de taraftırlar.

AİHM’nin giderek artan bir biçimde BMÇHS’deki temel ilkeleri dikkate alması çocuk haklarının korunması bakımından büyük bir önem taşımaktadır. BMÇHS çocuk haklarını düzenleyen temel uluslararası belge niteliğinde olmakla birlikte yaptırım gücünden yoksundur. AİHM’nin uygulamaları BMÇHS ile AİHS arasında bir yakınlaşma doğurmuştur. İki Sözleşme arasındaki bu yakınlaşma BMÇHS’ye yaptırım gücü kazandırmaktadır.

Ancak bu yakınlaşmanın sınırları vardır. AİHM, yorum yoluyla AİHS’de bulunmayan bir hakkı yaratamaz. Örneğin, AİHM, AİHS’de yer alan bir maddeyi yorumlarken çocuğun yüksek yararını dikkate alabilir ama Sözleşme’de bulunmayan bir hak varmış gibi hareket edemez.

Elinizdeki bu kitap, Türkiye’de çocuk hakları üzerinde AİHM’nin yargısal korumasının daha etkili olmasını sağlayacaktır. Aynı zamanda, AİHM kararları bağlayıcı, ulusal makamlar ve yargı kararları bakımından uyulması zorunlu olduğundan, çocuk haklarının ulusal düzeyde korunması açısından da önemli bir rol oynaması beklenmelidir.

O nedenle, bu projede emeği geçen herkese, Türkiye’deki çocuk hakları savunucularının teşekkür borcu olduğunu düşünüyorum.